Blik op het verleden en uitkijken naar de toekomst, waar een klein dorp groot in kan zijn
Oosterend Het oostelijkste dorp van Terschelling. Op zondag rijdt menig eilander even naar de Dwarsdijk om uit te kijken over de Grië en het UNESCO Werelderfgoed De Waddenzee. De inwoners van Oosterend hebben Natuurreservaat en Dark Sky Park De Boschplaat als achtertuin. En Oosterend wordt door de eilanders wel gekscherend 'Egypte' genoemd, door de afgelegen ligging.
Van de drie dialecten die op Terschelling voorkomen, wordt 'om Oost' Aasters gesproken, dat overeenkomsten heeft met het Fries. In Oosterend, 'Astrein', zijn sommige namen van vakantiehuisjes in het Aasters, en een aantal inwoners spreekt dit dialect nog. Kenmerkend 'om Aest' is ook de bouwstijl van oude boerderijen. Met details zoals het schúntsje, met een dwars uitspringend zadeldak en grote schuurdeuren aan de oost- of westzijde van de boerderij, waardoor vroeger het hooi werd binnengehaald. Midden in het dorp staat een minder voorkomend boerderijtype, een 'punthuus', waarvan de grondoppervlakte bijna een vierkant is. Het wordt ook wel 'De Non' genoemd. Een non is een punt van een priktol - en daarop lijkt het piramidevormige dak van deze nieuwe boerderij waarbij bij het ontwerp teruggegrepen is op deze oude bouwvorm.
Net als elders op het eiland - behalve op West - heeft Oosterend ook een buurtschap, 'de Buren', met eigen regels, tradities en gebruiken. Vermoedelijk is deze rechtsvorm - een status aparte - meer dan 1000 jaar oud. Elk jaar ligt de verantwoordelijkheid van de uitoefening hiervan bij twee 'indersmannen', die jaarlijks afgewisseld worden. Zij zijn het aanspreekpunt voor de Buren. Om lid te worden van de Buren dient de schoorsteen 1 jaar te hebben gerookt en de man ouder te zijn dan 18 jaar. Bij het jaarlijkse burenbier in januari wordt de aanvraag besproken en eventueel goedgekeurd. Om tegemoet te komen aan alleenstaande vrouwen mogen zij te kennen geven dat ze betrokken willen worden bij de Buren. Traditiegetrouw blijft het burenbier een bijeenkomst van alleen de mannelijke leden. Als enige buurtschap van Terschelling is het mantsjebier, dat daags vooraf gaat aan het burenbier, wél toegankelijk voor vrouwen. Er worden dan zaken besproken die het dorp aangaan, waarbij iedereen zijn zegje mag doen. Verder hebben de Buren een aantal graslanden in bezit, en helpt men elkaar zoals bij dakpannen leggen en sneeuw ruimen. Tevens geldt de burenplicht - een ereplicht - bij begrafenissen.
Met de aanleg van de hoofdweg, in 1910, kwamen West en Oost meer met elkaar in verbinding en werd de beroeps-scheidslijn tussen zeevaart en agrarisch - die respectievelijk op West en Oost gangbaar waren - iets minder scherp. Het aantal boerenbedrijven is door de jaren heen sterk verminderd: vroeger waren het er tientallen en had bijna elke familie een paar koeien en een paard. Kruideniers, bakkers en een slager hadden hun winkels in het dorp waar ze hun waar verkochten. Tegenwoordig is het mogelijk boodschappen op het vakantieadres te laten bezorgen en zijn een aantal levensmiddelen verkrijgbaar in het dorp. Oosterend is het eerste dorp dat als geheel is bekroond met het streek-keurmerk Waddengoud. Daarnaast zijn er ondernemers die met hun bedrijf trots deze titel dragen. Waddengoud staat voor persoonlijk gastheerschap en door met oog voor de omgeving duurzaam te ondernemen.
Stichting Natuurlijk Oosterend zet zich ervoor in om de authentieke uitstraling van het dorp te waarborgen en de leefbaarheid te vergroten. Alle leden dragen duurzaamheid uit, kleinschaligheid, gastheerschap en oog voor de prachtige natuur. De kofferbakmarkt in het voorjaar, de Nacht van de Nacht in oktober en de lichtjestocht in december zijn vaste items op de activiteitenkalender van Natuurlijk Oosterend.
Geschreven door Eilandmeisje
